Moralność pani Dulskiej

Najsłynniejszy, do dziś pozostający w repertuarach teatrów dramat Gabrieli Zapolskiej (1857-1921). Dowodem popularności tej "tragikomedii kołtuńskiej" jest wciąż żywy w społecznej świadomości termin "dulszczyzna" jako synonim mieszczańskiej hipokryzji, ciasnoty horyzontów i nadmiernie wysokiego mniemania o własnych walorach moralnych. Sztuka pisana pospiesznie, pod presją trudności finansowych, od razu wystawiona w teatrze krakowskim (w grudniu 1906), ujawniła nie tylko demaskatorskie pasje Zapolskiej - kobiety wyzwolonej, ale także nerw dramaturgiczny autorki, jej świetną znajomość wymogów sceny i tajników sztuki aktorskiej. To jeden z powodów, dla których wciąż grywa się tę klasyczną komedię z kilkoma wspaniale napisanymi rolami. Drugi to zadziwiająca aktualność sztuki w każdej epoce. "Dulszczyzna" nie chce się stać pojęciem historycznym, stale odradza się w nowej, może groźniejszej dla zdrowia społecznego postaci. Prostactwo, zakłamanie, tuszowanie wszelkich skandali i dbanie o zewnętrzne pozory, usta pełne szlachetnych słów i świństwa wyrządzane innym po cichu, przekonanie, że pieniądz nie cuchnie i wszystko może - to zjawiska i postawy bynajmniej nie przebrzmiałe. Twórcy spektaklu nie musieli więc uwspółcześniać tekstu ani "odkrywczo" go odczytywać, by Zapolska zabrzmiała współcześnie. W telewizyjnej inscenizacji jedynie przesunięto akcję w lata 20 naszego wieku, aby uciec od secesyjnych pluszów, aksamitów, ciężkich kostiumów, przytłaczającej scenografii i dusznej atmosfery "strasznomieszczańskiego" salonu. Reżyser Tomasz Zygadło, który przed laty wystawił z sukcesem "Ich czworo", po raz drugi główną rolę powierzył Annie Seniuk. Wspaniała odtwórczyni ról kobiet ciepłych i sympatycznych stworzyła postać osoby właściwie biednej, przeciwko której wszyscy się sprzysięgają. Pani Dulskiej, tak dbającej o dobry wizerunek rodziny, bez przerwy jakieś kłopoty walą się na głowę. Syn włóczy się po kawiarniach i zadaje nie wiadomo z kim - niechby już lepiej romansował ze służącą w domu, zamiast "lampartować" po mieście. Mela i Hesia, dorastające pannice, tylko tańce mają w głowie. Mąż bez przerwy drepcze po mieszkaniu, że i na kopiec Kościuszki by zaszedł, milczy, a gdy już raz się odezwie, to tylko po to, żeby zdystansować się od wszelkich problemów. Pani Aniela może liczyć właściwie tylko na kuzynkę Juliasiewiczową. Gdy Hanka zajdzie w ciążę, a dureń Zbyszko postanowi ożenić się ze służącą, sprytna niewiasta pomoże pani Dulskiej wszystko tak zorganizować, aby mogła "swoje brudy wyprać we własnym domu" i żeby "moralność" znów zatriumfowała